Wat als iedereen hoogopgeleid is?

De tijd dat een hbo- of wo-diploma iets bijzonders was, ligt ver achter ons. Steeds meer Nederlanders zijn hoogopgeleid. 38 procent van de jongvolwassenen tussen 25 en 34 had vorig jaar een hbo- of wo-diploma (in 2000 was dat nog maar 24 procent). En dat terwijl een deel van die leeftijdsgroep nog student is en zijn diploma op een later tijdstip alsnog haalt. Dat betekent dat naar schatting de helft van de Nederlandse jeugd uiteindelijk een diploma in het hoger onderwijs haalt. Nederland heeft daarmee het hoogste aandeel hoogopgeleiden van Europa, al liggen landen als Denemarken, Finland, Zweden en Polen vlak achter ons.

Het lijkt er niet op dat in Nederland de groei van het percentage hoogopgeleiden afvlakt. Integendeel. Zo stijgt het aantal afstudeerders ieder jaar. In 2011 waren er bijvoorbeeld 13 procent meer afgestudeerden in het wetenschappelijk onderwijs dan het jaar daarvoor, meldt de Vereniging van Universiteiten VSNU. Deels heeft die snelle stijging overigens met de crisis te maken: jongeren blijven liever wat langer doorstuderen, dan werkloos thuis te zitten.

De komende tien jaar zal zowel het aantal hbo'ers als wo'ers flink blijven stijgen, verwacht het ministerie van Onderwijs (OCW). Voor het studiejaar 2020/2021 gaat OCW uit van bijna 484 duizend studenten in het hbo en 305 duizend studenten in het wo. Vorig jaar waren dat er 417 duizend (hbo) en 242 duizend studenten (wo). CBS

Veel studerende vrouwen

Een oorzaak van het toenemend aantal afstudeerders in het hoger onderwijs, is het groeiend aantal studerende vrouwen, zegt Frank Cörvers, hoofd van de afdeling arbeidsmarktdynamiek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) in Maastricht. Vrouwen hadden in de jaren tachtig en negentig nog een achterstand, maar zijn inmiddels in de meerderheid in het hoger onderwijs. Ook allochtonen hebben het hoger onderwijs ontdekt. En de doorstroom van mbo en havo naar het hbo is flink gegroeid. Vwo'ers kiezen in toenemende mate voor de universiteit.

In 2030 zal meer dan de helft van de bevolking hoogopgeleid zijn, onder jongeren zal het percentage dan zelfs nog een stuk hoger liggen. Of er straks banen genoeg zijn voor al die sociologen, economen en natuurkundigen? Frank Cörvers maakt zich niet zo druk: ‘In het mbo zijn de laatste jaren, onder meer door automatisering, steeds meer banen verdwenen. Nederland ontwikkelt zich meer en meer tot kenniseconomie. Dit houdt gelijke tred met het aanbod van hoogopgeleiden.'

Maar prognoses van de Europese organisatie voor het beroepsonderwijs (Cedefop) wijzen er wel degelijk op dat er in Europa (inclusief Nederland) in 2020 te veel hoogopgeleiden zullen zijn voor het aantal beschikbare banen. Dat betekent, menen arbeidsmarktdeskundigen, dat hoogopgeleiden in toenemende mate werk zullen doen dat eigenlijk voor middelbaar opgeleiden bedoeld is. Cörvers: ‘Als er echt te veel hoogopgeleiden zijn, gaan de lonen omlaag en neemt een deel genoegen met een mbo-baan.' In de huidige crisis ziet Cörvers dat al gebeuren: de hoogopgeleiden verdringen mbo'ers langzaam. Maar na deze crisis gaan mensen weer gewoon op hun niveau werken, verwacht hij vooralsnog.

MBO-banen complexer en uitdagender maken

Dat hoogopgeleiden op lange termijn (vanaf 2020) wel degelijk in toenemende mate werk gaan doen dat nu door mbo'ers wordt verricht, hoeft volgens hem bovendien helemaal geen probleem te zijn. Werkgevers kunnen mbo-banen zwaarder, complexer of uitdagender maken. Anders gezegd: hoogopgeleiden doen het ‘mbo-werk' waarschijnlijk beter dan mbo'ers zelf. Hij noemt als voorbeeld het onderwijs.

‘Stel dat het aanbod academici blijft toenemen, dan zouden werkgevers in het onderwijs kunnen beslissen dat alle leraren op basisscholen universitair geschoold moeten zijn. Er zijn nu al mensen die daarvoor pleiten omdat kinderen van jongs af aan het beste onderwijs verdienen. De functie-eisen voor lesgeven aan kinderen gaan dan dus omhoog. Ook de functie-eisen voor de buitenschoolse opvang zouden omhoog kunnen, waardoor in deze branche de mbo'ers deels worden vervangen door hbo'ers.'

Door het toenemend opleidingsniveau krijgen paradoxaal genoeg op lange termijn dus vooral mbo'ers het lastig, is de verwachting. Redding voor hen is waarschijnlijk de vergrijzing. Cörvers: ‘Er gaan de komende jaren zoveel mbo'ers met pensioen dat er daardoor toch knelpunten ontstaan voor werkgevers.'


bron;intermediar.nl
Auteur: Robin Uitham